Działalność samolotową na lotnisku w Gliwicach rozpoczął Aeroklub Katowicki organizując w 1953 i 1954 roku dwa turnusy szkoleniowe na samolotach CSS-13. Wyszkolono około 40 pilotów samolotowych, którzy uzyskali licencję pilota samolotowego III klasy. Szefem wyszkolenia turnusów był instr.pil Zdzisław Konik. Instruktorami byli m.in.: Krystyna Makowska, Edward Rydz i Ludwik Antonowicz – pierwsi instruktorzy samolotowi po utworzeniu w 1955r Aeroklubu Gliwickiego. Pierwszymi pilotami samolotowymi Aeroklubu byli: Edmund Mikołajczyk i Lech Spałek z turnusu 1953 oraz Jerzy Nadriczny z turnusu 1954.
W pierwszych dwóch latach samodzielnej działalności Aeroklubu sekcja samolotowa prowadziła szkolenie i trening pilotów oraz świadczyła usługi na rzecz innych sekcji. Po otrzymaniu większej iloci samolotów Junak-2, Junak-3, Zlin-26 i później Jak-18 oraz zwiększeniu się stanu ilościowego pilotów samolotowych rozpoczął się szybki rozwój działalności treningowo – wyczynowej, uwieńczony wielokrotnymi wysokimi osiągnięciami sportowymi naszych pilotów.
- W 1956r Aeroklub Gliwicki jest organizatorem II Samolotowych Mistrzostw Polski. Wśród 24 załóg na Zlinach-26 jest też nasza załoga w składzie instr. L.Gołębiowski i P.Wiśniewski.
- W 1956r nasza załoga Zbigniew Rawicz i Marian Kotylak na I Samolotowych Mistrzostwach Polski Juniorów zajmuje III miejsce.
- W 1957r w II Samolotowych Mistrzostwach Polski Juniorów w Toruniu, załoga w składzie E.Mikołajczyk – Bogusław Januszewski zajmujš V miejsce startując na samolocie CSS-13.Wracając z tych zawodów B.Januszewski pod nadzorem instr.E.Mikołajczyka szkolił się w lotach koszących nie zwracając często uwagi na linie wysokiego napięcia. Zawsze w opowieściach swoich usposobiony humorystycznie Boguś twierdził, że zleciłem mu w sposób „dydaktyczny” sukcesywnie obniżać lot koszący, rozpoczynając od pięciu metrów nad ziemią. Kiedy doszedł do metra nad ziemią – oddał stery bo nie chciał dalej słuchać „głupich poleceń” Stwierdzam, że było to nieprawdą ponieważ Boguś lecąc później w przecince leśnej spowodował drobne uszkodzenie górnego płata przez wystającą gałź świerkową. I tak w jednym locie zdobył całe uprawnienie do lotów koszących.
- W IV Samolotowych Mistrzostwach Polski w Toruniu w 1958r załoga gliwicka w składzie Zbigniew Rawicz – Henryk Sienkiewicz zajmuje I miejsce i tytuł Mistrzów Polski.
- W 1959r w V Samolotowych Mistrzostwach Polski w Bielsku-Białej załoga Zb. Rawicz – H. Sienkiewicz ponownie zdobywa tytuł Mistrzów Polski.
- Ta sama załoga w VI Samolotowych Mistrzostwach Polski w Krakowie zajmuje III miejsce i tytuł II-gich V-ce Mistrzów Polski.
- W VII Samolotowych Mistrzostwach Polski w Katowicach w 1961r załoga nasza – Marian Porwoł – Henryk Sienkiewicz zdobywa II miejsce i tytuł V-ce Mistrzów Polski.
- W reaktywowanym w 1958r przez Aeroklub Krakowski – mającego przedwojenne wspaniałe tradycje – Locie Południowo – Zachodniej Polski im. Franciszka Żwirki startowały też załogi gliwickie. W Locie były trudne dzienne konkurencje nawigacyjne i jeszcze trudniejsze bo długotrwałe i to po raz pierwszy po wojnie rozgrywane konkurencje nocne – później loty nocne weszły do regulaminu Mistrzostw Polski.
- W 1960r w XII (3-cim po wojnie) Locie Poł-Zach Polski w Krakowie załoga gliwicka, Zb.Rawicz – H.Sienkiewicz zdobywa I miejsce na s-cie Jak-18.
- W 1961r w XIII Locie Południowo – Zachodniej Polski w Krakowie załoga Edmund Mikołajczyk – Henryk Sienkiewicz zdobywa też I miejsce.
- W Zlocie do Morza w 1962r załoga AG Mieczysław Rybak – Janusz Lis zdobywa I miejsce na samolocie Jak-18.
- W 1967r w XI Samolotowych Mistrzostwach Polski w Krakowie załoga Edmund Mikołajczyk – Jan Błaszczyk zajmuje IV miejsce.
- W XII Rajdzie Samolotowym Dziennikarzy i Pilotów w 1974 roku załoga w składzie E.Mikołajczyk pilot i Andrzej Otrębski dziennikarz z „Nowin Gliwickich” zajmują VII miejsce na 28 startujšcych załóg.
- W 1977r Janusz Wróblewski – Marian Bednorz zajmują II miejsce w Rajdowo – Nawigacyjnych Samolotowych Mistrzostwach Polski Juniorów w Piotrkowie Trybunalskim.
Oprócz wymienionych wyżej naszych osiągnięć sportowych także inne nasze załogi startowały w zawodach i Rajdach plasując się często w czołowej grupie zawodników. Wymienić tu należy doskonale wyszkolonych pilotów samolotowych w osobach Bogusława Kieszkowskiego , Gerarda Ciepłego i wszechstronnego instr.pil Eugeniusza Stogniewa. Gienek upodobał sobie szczególnie – wielokrotnie startując – Lubelskie Zimowe Zawody Samolotowe. Startował na ” Gawronie ” plasując się w czołowej grupie zawodników. Były to zawody ciekawe, wymagające dużych umiejętności nawigacyjnych i pilotażowych. Były one jednak trochę „kosztowne” dla Aeroklubów, bo pilot zabierał na zawody dodatkowo 2 litry czystego spirytusu dla przepłukiwania jakiegoś agregatu w mrożne dni. Prześmiewcy twierdzili, że przyjaciele pilotów ptaszki Gawrony nawet nie powąchały nigdy tego alkoholu. Do dzisiaj jest to owiane tajemnicą i zmową milczenia. Ale my nigdy nie wierzyliśmy w te złośliwe pomówienia znając koleżeństwo i duszę towarzyską naszego Gienka.
Oprócz osiągnięć wyczynowych, bardzo istotnym elementem dalszego rozwoju działalności samolotowej Aeroklubu było powiększanie się grupy młodych pilotów samolotowych, wyszkolonych w Aeroklubie z pośród szybowników oraz podwyższanie uprawnień i klas pilota samolotowego już latających pilotów samolotowych. Kilkunastu pilotów uzyskało uprawnienia instruktorów samolotowych III – I klasy, by później szkolić społecznie w Aeroklubie. Z grupy młodych pilotów wymienić należy: Mariana Bednorza, Jerzego Kuśmę, Ireneusza Mikołajczyka, Jana Płoszczycę, Marka Szufę, Tadeusza Strzelczyka i Janusza Wróblewskiego.
Piloci sekcji samolotowej w pełni zabezpieczali usługi na rzecz rozwijających się sekcji szybowcowej i spadochronowej. Instr.pil. Edmund Mikołajczyk przeszkolił grupę szybowników na samolocie Zlin i potem na szybowcu Jastrząb w pełnej akrobacji – niezbędnego uprawnienia do uzyskania I klasy pilota szybowcowego.
Osobny – opromieniony sukcesami sportowymi – rozdział działalności sekcji samolotowej Aeroklubu Gliwickiego stanowi Akrobacja Samolotowa – indywidualna i zespołowa. Samolotowa akrobacja wyodrębniona została jako samodzielna wyczynowa dyscyplina sportu lotniczego w 1960r rozegranymi w Warszawie na lotnisku Gocław I Mistrzostwami Polski w Akrobacji Samolotowej. Przy Aeroklubie PRL powstała Komisja Akrobacji Samolotowej, powołano 8-mio osobową Kadrę Narodowš w Akrobacji i Trenera Kadry. W wyniku reorganizacji form szkolenia i treningu w akrobacji w roku 1964 powołano cztery Ośrodki Akrobacji Samolotowej w Polsce. Na Trenerów Okręgowych tych Ośrodków powołano czołowych czterech akrobatów. Jeden z Ośrodków powołano przy Aeroklubie Gliwickim, a jego Trenerem Okręgowym został instr.pil. samolotowy i szybowcowy I klasy Edmund Mikołajczyk. Ośrodek otrzymał cztery samoloty jednomiejscowe akrobacyjne Z-26 „Super Kasper Akrobat”- modyfikacja dwumiejscowego Zlina 26 z silnikiem 105KM, oraz dodatkowo 400 godzin rocznego nalotu dla trenujących w nim pilotów. W późniejszym okresie Ośrodek dysponował następną modyfikacją Zlina 26 pod nazwą „Beskid II”, a następnie od 1968r Zlinem 326 Trener Master z silnikiem 160 KM – dwumiejscowym. Od 1969r posiadaliśmy Zliny 526 F – dwumiejscowe i potem Zliny 526 AFS – jednomiejscowe z samonastawnym śmigłem i silnikiem 180KM. Od 1976 Ośrodek otrzymał jednego z dwóch zakupionych Z-50L z silnikiem 240KM o znakach rejestracyjnych SP-AUB.
Organizacyjnie Ośrodek podlegał Kierownikowi Aeroklubu, a merytorycznie Trenerowi Okręgowemu. Ośrodek gliwicki obejmował terytorialnie 8 Aeroklubów: Gliwicki, Katowicki, Opolski, Bielsko-Bialski, Częstochowski, Nowosšdecki, Nowotarski i Krakowski. W Ośrodku trenowali m.in. przyszli Mistrzowie Polski: Felicjan Kawala, Helmut Staś i Edmund Mikołajczyk oraz inni czołowi akrobaci Jerzy Makula, Kazimierz Duc i Gliwiczanie: Marek Szufa, Janusz Wróblewski, Jerzy Kużma, Ireneusz Mikołajczyk, Paweł Jaworowicz, Jan Płoszczyca, Tadeusz Strzelczyk – większość z tych pilotów osiągnęła wysokie wyniki sportowe w akrobacji.
Z inicjatywy Trenera Okręgowego-Aeroklub Gliwicki organizował w latach 1966 – 1976 Ogólnopolskie Zawody w Akrobacji Samolotowej – startowali piloci stanowišcy bezpośrednie zaplecze Kadry Narodowej w Akrobacji. Zawody te przyczyniły się bardzo istotnie do popularyzacji i podnoszenia poziomu wyczynowego akrobacji samolotowej w Polsce, a Ośrodek Akrobacji w Gliwicach stał się czołowym centrum wyszkolenia akrobacyjnego – 5-ciu członków Kadry Narodowej w Akrobacji, należało do gliwickiego Ośrodka ( E.Mikołajczyk, M.Szufa, J.Kużma, J.Wróblewski i I.Mikołajczyk ).
W roku 1967 i 1980 Aeroklub Gliwicki zorganizował VII i XV Samolotowe Mistrzostwa Polski w Akrobacji. Sekcja samolotowa Aeroklubu i Orodek Akrobacyjny rozwijały też działalność zawodniczą w zakresie Akrobacji Samolotowej Zespołowej. Już w latach 1958 – 1960 gliwiczanie Zb.Rawicz, Stefan Studencki i E.Mikołajczyk utworzyli zespół akrobacyjny wykonując loty na pokazach lotniczych na samolotach Junak-3. W latach 1966 – 1970 E.Mikołajczyk, B.Januszewski i F.Kawala (z Aerokl.Katowickiego) utworzyli zespół akrobacyjny pod nazwą „Śląsk” odnosząc sukcesy sportowe na Mistrzostwach Zespołów Akrobacyjnych, uzyskując uznanie za kunszt akrobacyjny na licznych pokazach lotniczych.
W roku 1965 przed Międzynarodowymi Zawodami w Akrobacji w Łodzi, E.Mikołajczyk wraz z pięcioma innymi członkami Kadry Akrobacyjnej przeszkolił się w Mielcu na prototypowy, ale bardzo dobry samolot M-4 „Tarpan” polskiej konstrukcji. Niestety, z przyczyn na pewno nie technicznych – nie dopuszczono tego samolotu do dalszych lotów, niwecząc nasze nadzieje na spodziewany sukces na zawodach. Egzemplarz M-4 „Tarpan” SP-PAK na którym latał E.Mikołajczyk znajduje się w Muzeum Lotnictwa w Krakowie.
Nagrody i odznaczenia w Sekcji Samolotowej:
Edmund Mikołajczyk:
- II miejsce w 1966r i I miejsce w 1967r w Plebiscycie na Najlepszego Sportowca Ziemi Gliwickiej.
- Tytuł i Odznaka Mistrza Sportu w sporcie samolotowym w 1967r.
- Odznaka Zasłużonego Działacza dla Rozwoju Sportu Gliwickiego
- Odznaka Zasłużonego Działacz Lotnictwa Sportowego.
- Dyplom Przodującego Instruktora Szkolenia Lotniczego nadany przez Zarzšd Główny Aeroklubu PRL w Warszawie w 1972r.
Podsumowanie
Podsumowania działalności Sekcji Samolotowej nie można ograniczyć wyłącznie do jej sukcesów sportowych. W 50-cio letnim okresie działalności wyszkolono dziesiątki późniejszych pilotów lotnictwa cywilnego i wojskowego. Wysoki poziom umiejętności pilotażowo – dydaktycznych naszych instruktorów samolotowych umożliwił wszechstronne szkolenie od podstaw aż do uzyskania uprawnień pilota samolotowego I klasy i uprawnień instruktora samolotowego III – I klasy. Tak wyszkoleni piloci zyskali wysoką ocenę w PLL-LOT, w Wojsku oraz w Agrolotnictwie. Szczególnie zapamiętać należy instr.instr. Edwarda Rydza, Ludwika Antonowicza, Krystynę Makowską-Chruściel, Zbigniewa Rawicza, Piotra Wiśniewskiego Bogusława Januszewskiego, Leona Bodnara i Edmunda Mikołajczyka.
Sekcja Samolotowa nie osiągnęłaby takich sukcesów gdyby nie szczególna pomoc i opieka Prezesów Zarządu Aeroklubu Gliwickiego mgr inż. mgr inż. Tadeusza Raka i Waldemara Czyża oraz Kierowników Aeroklubu: Mieczysława Rybaka, Ryszarda Wolka i Leona Bodnara.
Duży wkład w rozwój sekcji samolotowej wnieśli jej Przewodniczący: Jerzy Nadriczny, Tadeusz Strzelczyk i Edmund Mikołajczyk. Wyniki badań nieniszczących naszych samolotów akrobacyjnych przeprowadzonych społecznie na zlecenie Aeroklubu PRL przez naszego czołowego pilota mgr Ireneusza Mikołajczyka wykazały wielokrotne pęknięcia węzłów konstrukcji metalowej płatowców. Spowodowało to niestety kasację wielu samolotów akrobacyjnych w Polsce ale oszczędziło życie wielu pilotom akrobacyjnym. Niestety nie miał tego szczęścia członek Kadry Akrobacyjnej z Katowic mgr inż. Antoni Kozłowski, który wykonując lot treningowy na samolocie naszego Ośrodka Akrobacyjnego Beskidzie II na obozie Kadry w Krośnie zginął śmiercią lotnika po oderwaniu się skrzydła samolotu. To ten wypadek dopiero spowodował reakcję władz Aeroklubu PRL.
Zupełnie niemożliwy byłby rozwój sekcji samolotowej i uzyskanie wyników sportowych bez bardzo ciężkiej codziennej pracy, wysokiej wiedzy i umiejętności technicznych oraz oddania wykraczającego poza obowiązki normalnej pracy – naszych techników i mechaników samolotowych. Wszystkim z nich należy się nasza wdzięczność. Szczególnie doceniają to akrobaci samolotowi – niezapomnianą postacią dobroci, zaangażowania, umiejętności i sumienności jako opiekuna technicznego naszych samolotów akrobacyjnych był Józek Sypko. Z Nim pracowali m.in.: Marian Kotylak, Zbigniew Czerniecki – popularny „Ciapek”, Eugeniusz Kopeć i inni.
Osiągnięcia Sekcji Samolotowej na przestrzeni 50-ciu lat jej działalności, a szczególnie w latach 1955-1980 uznać należy jako bardzo istotny wkład w ocenę wartości jaką Aeroklub Gliwicki wniósł do historii rozwoju lotnictwa w Polsce. W klasyfikacji działalności Aeroklubów w Polsce – Aerokłub Gliwicki w znacznej mierze dzięki działalności Sekcji Samolotowej, znajdował się w czołowej grupie pięciu Aeroklubów uznanych za najlepsze w Kraju.
Życzyć sobie powinniśmy by znowu w następnym pięćdziesięcioleciu Aeroklubu jak przed laty, charakterystyczny warkot wykonującego akrobację samolotu – ponownie unosił głowy ku niebu tysięcy Gliwiczan w poszukiwaniu tego podniebnego śmiałka, sycącego Ich oczy akrobacyjnym kunsztem.
Nie można wykreślić z naszej pamięci Tych, którzy odeszli przedwcześnie wykonując swój trudny i niebezpieczny ale piękny proceder lotniczy:
- W roku 1961 odszedł do LOT-u wybitny nasz pilot, instruktor i Szef Wyszkolenia AG, wspaniały kolega Zbigniew Rawicz. Ginie w wypadku samolotu rejsowego PLL LOT na stokach Babiej Góry pod Krakowem.
- W 1972r w czasie treningu akrobacyjnego nad lotniskiem w Gliwicach zginął młody, obiecujący nasz akrobata Jan Płoszczyca z powodu trudności wyjścia z płaskiego korkociągu odwróconego po opóżnieniu zatrzymania wykonywanej beczki odwróconej.
- Z niewyjaśnionych do teraz przyczyn przy starcie na samolocie Wilga nastąpiło zwalenie się samolotu po ogonie. Ginie najstarszy, doświadczony nasz instruktor samolotowy Piotr Winiewski ze szkolonym pilotem Mirosławem Antoniewskim w 1972r.
- W 1986r przy podejściu do lądowania na samolocie Z-42 nastąpiło przepadnięcie i uderzenie o ziemię. Zginął jeden z członków załogi – Tadeusz Litarowicz, pilot instruktor.
- W czasie holowania szybowców na zawodach w Lisich Kątach w zderzeniu z drugim samolotem zginął długoletni Kierownik Aeroklubu Gliwickiego kpt. Mieczysław Rybak.
- W czasie lotu z Gliwic do Krosna na samolocie Junak-3 doświadczony pilot Paweł Jaworowicz z zasłużonym w pionie technicznym Aeroklubu, wieloletnim Szefem Technicznym kpt. Marianem Kiełbiem zmienił kurs swojego lotu w okolicę Nowego Sącza i zniżając się nad zabudowania – utracił kontrolę nad samolotem uderzając w ziemię. Zginęli obydwaj.
Cześć ich pamięci!
Opracował Edmund Mikołajczyk:
Wykorzystano wiedzę z własnej lotniczej drogi oraz informacje zawarte w folderach AG,książce Polskie Lotnictwo Sportowe oraz Ilustrowaną Historię Akrobacji „Flight Fantastic” Annety Carson.